«Тарыхый» келишимге 187 мамлекет кол койгон. Базель конвенциясы кооптуу таштандыларды азыраак бай өлкөлөргө ташыган биринчи дүйнө өлкөлөрүнүн эрежелерин белгилейт. АКШ жана башка өлкөлөр мындан ары Базель конвенциясына кирген жана Экономикалык Кызматташтык жана Өнүгүү Уюмуна кирбеген өлкөлөргө желим таштандыларды жөнөтө алышпайт. Жаңы эрежелер бир жылдан кийин күчүнө кирет.
Ушул жылдын башында Кытай АКШдан кайра иштетүүнү кабыл алууну токтоткон, бирок бул өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө – тамак-аш өнөр жайы, суусундук өнөр жайы, мода, технология жана саламаттыкты сактоо тармагындагы пластик калдыктарынын көбөйүшүнө алып келди. Келишимди колдогон Таштандыларды өрттөш үчүн глобалдык альянс (Gaia) алар Индонезия, Таиланд жана Малайзияда “бир жылдын ичинде таштанды полигонуна айланган” айылдарды тапканын билдирди. "Биз АКШдан таштандыларды таптык, алар бир кезде негизинен айыл чарба жамааттары болгон бул өлкөлөрдүн бардык айылдарында үйүлүп жаткан", - деди Гайанын басма сөз катчысы Клэр Аркин.
Мындай билдирүүлөрдөн кийин океандарга жана деңиз жашоосуна коркунуч туудурган пластик калдыктары жана уулуу химикаттар талкууланган эки жумалык жыйын өттү.
БУУнун айлана-чөйрөнү коргоо программасынын кызматкери Ролф Пайет келишимди “тарыхый” деп атады, анткени өлкөлөр желим калдыктары чек араларынан чыгып кеткенде кайда кетип жатканын көзөмөлдөп турушу керек. Ал пластиктин булганышын "эпидемияга" салыштырып, болжол менен 110 миллион тонна пластик океандарды булгаарын жана анын 80% дан 90%ке чейин кургактыктан келип чыкканын айтты.
Келишимдин колдоочулары бул желим калдыктары менен дүйнөлүк сооданы ачык-айкын кылып, адамдарды жана айлана-чөйрөнү коргоону жакшыртат деп айтышат. Расмийлер муну жарым-жартылай коомчулуктун маалымдуулугунун өсүшү менен байланыштырышат, муну пластикалык булгануунун зыяндуулугу жөнүндө документалдуу тасмалар тастыктады.
«Бул Тынч океан аралдарында ашказандары ачык жана ичинде бардык таанымал пластик буюмдар менен өлгөн альбатрос балапандарынын сүрөттөрү болчу. Ал эми жакында, биз нанобөлүкчөлөр чындап эле кан-мээ тосмосун кесип өтөөрүн байкаганыбызда, пластик бизде мурунтан эле бар экенин далилдей алдык», - деди National Geographicтин океандарды коргоо боюнча Примал деңиздер экспедициясынын жетекчиси Пол Роуз. Ашказанында килограммдык желим таштандылары бар өлгөн киттердин акыркы сүрөттөрү да коомчулукту таң калтырды.
Айлана-чөйрөнү коргоо жана жапайы жаратылышты коргоо боюнча эл аралык кайрымдуулук уюмунун башкы директору Марко Ламбертини бул келишим жагымдуу кадам болгонун жана өтө көп убакыт бою бай өлкөлөр ири көлөмдөгү пластик калдыктары үчүн жоопкерчиликтен баш тартып келгенин айтты. «Бирок, бул сапардын бир бөлүгү гана. Бизге жана биздин планетага глобалдык пластикалык кризистен чыгуу үчүн ар тараптуу келишим керек», - деп кошумчалады Ламбертини.
Яна Доценко
Source: