Шалкан - капуста тукумундагы тамыр жашылчасы, күн нурунан бир аз кызгылтым кызарган асты ак. Түндүк Европа анын мекени болуп эсептелет, бирок Байыркы Грецияда жана Римде ал негизги тамак-аш болгон. Рим жазуучусу жана философу Плиний Элдер шалканды өз убагындагы «эң маанилүү жашылчалардын бири» деп атаган. Ал эми Россияда, картошка пайда болгонго чейин, шалкан кымбат болчу.
Башка тамыр өсүмдүктөрү сыяктуу, шалкан суукка чейин жакшы сакталат. Сатып алууда, үстү менен тамыр өсүмдүктөрүн тандап алуу жакшы - ошентип, алардын жаңылыгын оңой аныктай аласыз. Мындан тышкары, бул чокулары жегенге болот, ал тургай, "тамыры" караганда аш болумдуу, алар витаминдерге жана антиоксидантка толгон. Шалкандын даамы – бул картошка менен сабиздин ортосунда. Ал салаттарга чийки кошулат, закуска жасалат, шишкебек менен бышырат.
Шалкандын пайдалуу касиеттери
Шалкан аз калориялуу продукт - 100 г 28 гана калория бар, бирок минералдар жана клетчатка көп. Таң калыштуусу, ошол эле 100 г витамин С суткалык керектөөнүн үчтөн бир бөлүгүн камтыйт. Витамин С коллаген синтези үчүн, ошондой эле эркин радикалдардын денени тазалоо үчүн зарыл. Чокусу дагы баалуу, алар каротиноиддерге, ксантинге жана лютеинге бай. Шалкандын жалбырактарында витамин К жана омега-3 май кислоталары бар, алар дененин сезгенүүгө каршы молекулалары үчүн курулуш материалы катары кызмат кылат.
Шалкандын курамында В тобундагы витаминдер, кальций, жез, марганец жана темир, ошондой эле кверцетин, мирицетин, кемпферол жана гидроксициннамик кислотасы сыяктуу фитонутриенттер бар, алар кычкылдануу стрессинин коркунучун азайтат.
Шакан жөнүндө илимий изилдөөлөр
Шалкан ден соолукту чыңдоочу көптөгөн өсүмдүк заттарын камтыйт. Бир мисал - брассинин, колоректалдык жана өпкө рагынын рискин азайтуучу индол кошулмасынын бир түрү. 2012-жылдын март айында Эл аралык онкология журналында жарыяланган изилдөөгө ылайык, брассин жоон ичеги рагын өлтүрөт. Бул шалкандын ракка каршы касиеттери боюнча биринчи изилдөө болду.
Глюкозинолаттар, күкүрт камтыган кошулмалар репада кездешет, грибокко каршы, мителерге каршы жана бактерияга каршы касиеттерге ээ болушу мүмкүн. Алардын мазмуну боюнча репа ак горчицадан кийинки экинчи орунда турат.
Кызыктуу Шалкан фактылары
Сиз шалкан гигиеналык продукт болуп калышы мүмкүн экенин билесизби? Негизи шалкандын ширеси денени ооздогу жагымсыз жыттан арылтат. Тамырды аарчып, ширесин сыгып алып, аны менен колтукту майлаңыз.
Шалкан согончогу жарылып кеткендерге да жардам берет. Жок дегенде 12 шалканды чокулары менен бышырып, 10 мүнөт бою бул сорпого бутту чылап коюу керек. Шалканы таманга үч күн сүйкөсөңүз болот, тери жумшак жана жылмакай болуп калат.
Шакандын чокусун ыргытпаңыз – аны рационуңузга кошуңуз. Шалкан эки миң жыл мурункудай эле маанилүү жашылча бойдон калууда. Шалкан өзүнүн назик жыты менен сүйүктүү тамактарыңызды түрлөнтөт, эң башкысы аны ашыкча бышырбоо керек. Ал эми бууланган шалкандан жөнөкөй нерсе жок экени чын.