Америка Кошмо Штаттарынын Гуманисттик Коомунун президенти катары Уэйн Паселл айлана-чөйрөнү мал чарбачылыгынын зыяндуу таасиринен коргоо кампаниясын жетектейт. Environment 360 менен болгон маегинде ал биз эмне жейбиз, айыл чарба жаныбарларын кантип бакканыбыз жана мунун баары бизди курчап турган дүйнөгө кандай таасир этээри жөнүндө айтып берет.
Жаратылышты коргоо уюмдары пандалар, ак аюулар жана пеликандар маселесин көптөн бери колго алышкан, бирок айыл чарба жаныбарларынын тагдыры ушул күнгө чейин бир нече топту тынчсыздандырууда. «Гуманизм коому» бул багытта ийгиликтүү иш алып барган ири уюмдардын бири. Уэйн Пэйселдин жетекчилиги астында коом чарбанын эң начар чегин, чочколордун эркиндигин чектөө үчүн кош бойлуу барларды колдонууну жактаган.
Environment 360:
Уэйн Пассел: Биздин миссиябызды “Жаныбарларды коргоодо, ырайымсыздыкка каршы” деп айтууга болот. Биз жаныбарлардын укуктары үчүн күрөштө номер биринчи уюмбуз. Биздин иш-чаралар бардык аспектилерин камтыйт - бул айыл чарба же жапайы жаратылыш, жаныбарларды сыноо жана үй жаныбарларына ырайымсыздык.
e360:
Пассел: Мал чарбачылыгы дүйнөлүк мааниге ээ. Биз Кошмо Штаттарда жыл сайын тогуз миллиард жаныбарды адамдык жактан багып кете албайбыз. Биз малды белок менен камсыз кылуу учун жугеру менен сояны эбегейсиз зор елчемде тоюттандырабыз. Тоют өсүмдүктөрүн өстүрүү үчүн биз эбегейсиз көп жерди ээлейбиз, буга байланыштуу көйгөйлөр бар – пестициддер жана гербициддер, жер кыртышынын эрозиясы. Жээктеги аймактарды жайлоо жана жок кылуу, талааларды бодо мал жана койлор үчүн коопсуз кылуу үчүн жырткычтарга массалык түрдө каршы күрөшүү сыяктуу башка маселелер бар. Парник газдарынын 18%ын, анын ичинде метан сыяктуу зыяндууларды бөлүп чыгарууга мал чарбачылыгы жооптуу. Бул бизди фермаларда малды адамгерчиликсиз багуудан кем эмес тынчсыздандырат.
e360:
Пассел: Жаныбарларга ырайымсыздык менен күрөшүү жалпы адамзаттык баалуулук болуп калды. Эгер бул баалуулук маанилүү болсо, анда айыл чарба жаныбарларынын да укуктары бар. Бирок, 50 жылдын ичинде мал чарбасында туп-тамырынан бери езгеруулер болду. Илгери мал жайлоодо ээн-эркин жүрүп, анан терезелери чоң имараттар жылдырылып, эми аларды өз денесинен бир аз чоңураак ящиктерге камап, такыр кыймылсыз болуп калгысы келет. Эгерде биз жаныбарларды коргоо жөнүндө айта турган болсок, анда биз аларга эркин жүрүү мүмкүнчүлүгүн беришибиз керек. Биз буга Кошмо Штаттардагы ири сатуучуларды ынандырдык жана алар жаңы сатып алуу стратегиясын ойлоп табышты. Сатып алуучулар этке көбүрөөк төлөшсүн, бирок мал адамдык шартта багылат.
e360:
Пассел: Ооба, бизде кандайдыр бир инвестициялар бар жана биз каражаттардын бир бөлүгүн гуманитардык экономиканы өнүктүрүүгө жумшап жатабыз. Корпорациялар жаныбарларга ырайымсыз мамиле кылуу маселелерин чечүүдө чоң роль ойной алат. Чоң жаңычылдык - жаныбарларга барабар, бирок экологиялык чыгымдарды талап кылбаган өсүмдүк тектүү протеиндерди түзүү. Мындай продуктыда өсүмдүк түздөн-түз колдонулат жана малды тоюттандыруу баскычынан өтпөйт. Бул адамдын ден соолугу үчүн да, биздин планетанын ресурстарын жоопкерчиликтүү башкаруу үчүн да маанилүү кадам.
e360:
Пассел: Биздин уюм үчүн биринчи орунда мал чарбачылыгы саналат. Бирок адам менен жаныбарлар дүйнөсүнүн өз ара аракети да четте калбайт. Миллиарддаган жаныбарлар олжо үчүн кырылып жатат, жапайы жаныбарлардын соодасы бар, капкан, жол куруунун кесепети. Түрлөрдүн жоголушу өтө маанилүү глобалдык маселе жана биз бир нече фронттордо күрөшүп жатабыз – пил сөөгү соодасы болобу, керик мүйүзү соодасы же таш бака соодасы болобу, биз ошондой эле чөл аймактарды коргоого аракет кылып жатабыз.
e360:
Пассел: Бала кезимде жаныбарлар менен терең жана ынак мамиледе болчумун. Жаш өткөн сайын адамдардын жаныбарларга жасаган кээ бир аракеттеринин кесепеттерин түшүнө баштадым. Биз өзүбүздүн улуу күчүбүздү кыянаттык менен пайдаланып, канаттуулар фабрикаларын куруп, тамак-аш жана башка азыктар үчүн тюлендерди же киттерди өлтүрүп, зыян келтирип жатканыбызды түшүндүм. Мен сырттан байкоочу болгум келген жок жана бул дүйнөдө бир нерсени өзгөртүүнү чечтим.